مسائل حقوقی خانواده و انواع پرونده‌های مربوطه

حقوق خانواده یکی از مهم‌ترین شاخه‌های حقوق مدنی است که به تنظیم روابط میان اعضای خانواده، حفظ حقوق زوجین، فرزندان و دیگر اعضای خانواده می‌پردازد. این حوزه از حقوق به‌دلیل ارتباط مستقیم با بنیان خانواده و جامعه، از حساسیت و اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
مهم‌ترین موضوعات حقوق خانواده عبارت‌اند از:

1. ازدواج و شرایط صحت آن

ازدواج قانونی نیازمند رعایت شرایطی چون:
رضایت طرفین
بلوغ و رشد کافی
اجازه ولی در موارد خاص
ثبت رسمی ازدواج در دفاتر ازدواج

در صورت عدم رعایت هر یک از این شروط، ازدواج ممکن است باطل یا غیرنافذ تلقی شود.

2. مهریه

مهریه حق قانونی زن است که در زمان عقد تعیین می‌شود و می‌تواند عندالمطالبه یا عندالاستطاعه باشد. مطالبه مهریه یکی از رایج‌ترین دعاوی حقوقی در محاکم خانواده است. زن می‌تواند با مراجعه به دادگاه خانواده یا اجرای ثبت، مهریه خود را مطالبه کند.

3. نفقه

نفقه شامل هزینه‌های روزمره زندگی (خوراک، پوشاک، مسکن، درمان و …) است که پرداخت آن بر عهده شوهر است. در صورت امتناع مرد از پرداخت نفقه، زن می‌تواند دادخواست حقوقی یا شکایت کیفری تنظیم کند.

4. طلاق

طلاق به دو دسته عمده تقسیم می‌شود:
طلاق از سوی مرد (طلاق رجعی)
طلاق از سوی زن (با دلایل موجه: عسر و حرج، ترک زندگی، اعتیاد، ضرب و شتم، عدم پرداخت نفقه و…)

در صورت طلاق، موضوعاتی مانند مهریه، نفقه ایام عده، حضانت فرزند و اجرت‌المثل باید تعیین تکلیف شود.

5. حضانت فرزندان

طبق قانون، حضانت فرزندان تا ۷ سالگی با مادر است (در صورت طلاق). پس از آن، دادگاه با توجه به مصلحت طفل، حضانت را تعیین می‌کند. حق ملاقات نیز برای والد فاقد حضانت محفوظ است.

6. اجرت‌المثل

اجرت‌المثل زحمات زوجه در منزل شوهر است که اگر این امور با قصد تبرع انجام نشده باشند، زن مستحق دریافت آن در هنگام طلاق خواهد بود.

7. تمکین و نشوز

تمکین به معنی انجام وظایف زناشویی و سکونت در منزل مشترک است. در صورت نشوز (عدم تمکین)، شوهر می‌تواند درخواست کاهش نفقه یا طلاق بدهد. زن نیز می‌تواند با ارائه دلایل موجه، حق عدم تمکین خود را اثبات کند.

8. اثبات یا نفی نسب

در مواردی، تعیین رابطه خویشاوندی (نسب) میان افراد لازم است. این دعاوی معمولاً با هدف دریافت ارث یا اثبات ابوت یا بنوت مطرح می‌شوند و ممکن است از آزمایش DNA استفاده شود.

9. ارث و وصیت

پس از فوت یکی از اعضای خانواده، مسأله تقسیم ترکه و تعیین سهم‌الارث ورثه مطرح می‌شود. گاهی نیز بر سر اعتبار وصیت‌نامه یا مقدار سهم هر وارث، اختلافات حقوقی پدید می‌آید.

10. ولایت قهری و قیمومت

در صورت فوت یا عدم صلاحیت والدین، مسأله تعیین قیم و اداره امور مالی و شخصی فرزند صغیر یا محجور، بر اساس تصمیم دادگاه صورت می‌گیرد.

11. سوء رفتار، خشونت خانگی و منع تماس

در صورت بروز خشونت خانگی یا تهدید، افراد می‌توانند از دادگاه تقاضای صدور دستور منع تماس یا ترک منزل کنند. این نوع اقدامات در قالب «دعاوی حمایتی» در محاکم قابل پیگیری است.